Ορφέας-ένα πρόσωπο που μες τους αιώνες ταξιδεύει ανάμεσα στην αλήθεια και το μύθο.
Σαν μορφή εξαϋλωμένη μες την αχλή του μύθου προβάλλει ένα πρόσωπο φωτισμένο με μια αχτίδα απ’το ημίφως της γνώσης και της ιστορίας για κείνους που κάποτε-κάποτε θυμίζουν στον κόσμο κάτι απ’το μακρινό του παρελθόν. Απο κάπου μακριά, σαν σε ταξίδι απ’τον ουρανό στη γη, μες απ’τα σύννεφα, τα βουνά, τα δάση και ξανά στον αέρα ώσπου να φτάσει ψηλά στον ουρανό, όπως πάει το νερό, ακούγεται μια μουσική. Μια γλυκόηχη μουσική που πότε μοιάζει με χόρδισμα που πλανιέται στον αέρα, πότε με σταλαγματιά νερού που ανταμώνει ξανά τον υγρό του κόσμο, πότε με το κελάηδισμα ενός καλλικέλαδου πουλιού που δίνει χαρά σ’όλη την πλάση με τη δική του μελωδία, πότε με το θρόϊσμα των φύλλων στο χαϊδευτό πέρασμα του ανέμου και πότε με το γλυκό τραγούδι ενός αοιδού που με το ήρεμο και απαλό παίξιμο της λύρας συνταιριάζει όλα τούτα με αρμονία για μια τόσο αυθόρμητη, όσο και υπέροχη σύνθεση βγαλμένη απο τη φύση. Το ίδιο με τη μουσική και το νερό κυλά κι ο χρόνος ώσπου ο κόσμος να καταλάβει και να νοιώσει ποιός κρύβεται σ’εκείνο το νεφέλωμα ή ποιόν συνοδεύουν όλες αυτές οι μελωδίες της φύσης και του κόσμου. Μα τελικά, όταν η αναζήτηση απαντά τη γνώση κι η ιστορία συναντά το μύθο, βρίσκουμε την απάντηση σε τούτο το μυστήριο: Ορφεύς. Τούτο είν’τ’όνομα του προσώπου εκείνου που ταξιδεύοντας απ’τα βάθη των αιώνων έρχεται ως τις μέρες μας πάντοτε αντάμα μ’αυτά που τόσο αγάπησε: τη μουσική και το τραγούδι.
Δεν είναι ακριβώς γνωστό πότε έζησε ο Ορφέας και μάλιστα είναι απορίας άξιον πώς το όνομα του δεν απαντάται στον Όμηρο που συντροφεύει τον κόσμο μας απ’τα πανάρχαια χρόνια με τα ποιήματα του. Το ίδιο όμως απουσιάζει και απο τον Ησίοδο που με το έργο του «Θεογονία» δίνει μια σαφή απάντηση για τη διάρθρωση της θρησκείας του αρχαιο-ελληνικού κόσμου. Είναι όμως γνωστός στον Πίνδαρο που τον τιμά ως «πατέρα των τραγουδιών» και στον Πολύγνωτο που με τη δική του τέχνη, τη ζωγραφική, μας συστήνει τούτον τον πολυταξιδεμένο αντάμα με το μυστήριο άνθρωπο.
Για τους προγόνους μας στα μακρινά εκείνα χρόνια ο Ορφέας ήταν ήδη μια σπουδαία προσωπικότητα ως ποιητής και μουσικός. Πολλοί έλεγαν πως με το θεσπέσιο τραγούδι του μπορούσε να ξεσηκώσει τη φύση όλη σε τραγούδι, γλέντι και χορό, γαληνεύοντας τα άγρια ζώα και διεγείροντας τα δέντρα, τους βράχους και τις πέτρες. Θαυμαστά πράγματα αλήθεια για την τέχνη ενός ανθρώπου που χιλιάδες χρόνια τώρα ταξιδεύει αντάμα με το μυστήριο στο χρόνο και ερμηνεύεται απο τους μεταγενέστερους. Δίδαγμα για μας απ’όλα τούτα ας είναι ο πόθος για ζωή, η συμβίωση του ανθρώπου με τη φύση και η θέληση για δημιουργία, αρχέγονες δυνάμεις στην ψυχή του κάθε ανθρώπου που ζητούν την έκφραση τους απο τον καθένα μας και σε κάθε τόπο και εποχή.
Όμως για μια μορφή σαν τον Ορφέα που σαφώς προτιμά να ταξιδεύει μόνος με τη λύρα του και το αυθόρμητο τραγούδι του στο χρόνο, είναι ήδη πολλά όσα γράφονται εδώ. Μια απ’τις αλήθειες της ζωής άλλωστε είναι πως οι σοφοί και οι πονεμένοι δεν μιλούν πολύ. Μιλούν λίγο. Μα όταν μιλούν τα λένε όλα. Κι ο Ορφέας καταπώς μαθαίνουμε απ’τις διηγήσεις που με τον καιρό γίνηκαν μύθοι γι’αυτόν και σοφός και πονεμένος ήταν. Δείγμα της σοφίας του ήταν όσα δίδαξε στους ανθρώπους του καιρού του κι άφησε στους κατοπινούς, δηλαδή η μουσική, η ποίηση, αλλά και η φαρμακευτική, η γραφή και η γεωργία, ενώ τον πόνο γι’αυτόν τον βρίσκουμε στην ιστορία του με την Ευρυδίκη. Μα πριν πάει ο λόγος μας στην πονεμένη τούτη ιστορία που θά’ναι κι οι τελευταίες μας λέξεις γι’αυτόν, ας πούμε και για τη συμβολή του στην Αργοναυτική Εκστρατεία. Δέχτηκαν λοιπόν και τον Ορφέα οι θρυλικοί Αργοναύτες στο ταξίδι τους κι έτσι ο γεμάτος συμβολισμούς τούτος μουσουργός ήταν μαζί τους στην Αργώ στη ρότα τους για την Κολχίδα. Πληροφορημένοι εκείνοι απ’τον Κένταυρο Χείρωνα πως με οδηγό με του Ορφέα το τραγούδι και μόνο θα πέρναγαν απ’τις Σειρήνες που δελέαζαν τους ναυτικούς με τα τραγούδια τους κι ύστερα τους κατασπάραζαν, οι Αργοναύτες είχαν τον Ορφέα αντάμα στην Αργώ και σαν έφτασαν στον τόπο των Σειρήνων, εκείνος έπαιξε με τη λύρα του γλυκύτερα τραγούδια αφήνοντας για τον αφρό της θάλασσας και μόνο τα δικά τους, ενώ σαν έφτασαν στην Κολχίδα και πάλι χάρη στη δική του μουσική πήραν αυτό που επιθυμούσαν, αφού η μουσική του Ορφέα ήταν εκείνη που κοίμισε τον δράκο που φύλαγε το χρυσόμαλλο δέρας κι έτσι οι Αργοναύτες το έκαναν δικό τους.
Η ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης είναι μια διήγηση που δείχνει απ’τα πανάρχαια εκείνα χρόνια, τόσο το έμφυτο στοιχείο του έρωτα στην ανθρώπινη φύση, όσο όμως και την επιθυμία για μεταθανάτια ζωή και μια θέση στην αιωνιότητα. Η Ευρυδίκη δραπετεύει απο τον Αρισταίο που την ήθελε δικιά του, μα στον αγωνιώδη δρόμο της για τον αγαπημένο της, δαγκώνεται απο ένα φίδι και πεθαίνει. Ο θρήνος του Ορφέα για το θάνατο της αγαπημένης του είναι τέτοιος ώστε όλοι οι θεοί να συμπάσχουν μαζί του. Το τραγούδι του είναι τέτοιο ώστε όλοι να κάνουν τον πόνο του Ορφέα και δικό τους. Βλέπουμε εδώ για πρώτη φορά σ’αυτή την ιστορία τον πόθο για ζωή που εκφράζεται μες απ’τη μουσική, ενώ όταν ο Ορφέας κατεβαίνει στον Άδη βλέπουμε ξανά πως η τέχνη του γίνεται φως στα σκοτάδια του Κάτω Κόσμου και πώς η ζωή νικά το θάνατο-τούτο σαφώς είναι ένας «πρόλογος» θα λέγαμε του αρχαίου κόσμου για ό,τι θα ακολουθούσε με την εις Άδη κάθοδο του Χριστού και τη νίκη του κατά του θανάτου που ακολούθησε τη Σταύρωση και έγινε σίγουρη πραγματικότητα για όλους μας με την Ανάσταση του. Η ιστορία του Ορφέα λοιπόν που με τη μουσική του απαλύνει τον παγερό και άσπλαχνο Άδη και φέρνει ξανά την ομορφιά στη ζωή χάρη στην παρουσία της συντρόφου του Ευρυδίκης που όμως την χάνει ξανά για να την ξαναβρεί τέλος μετά και το δικό του θάνατο, δείχνει ακριβώς τούτο το αέναο κυνήγι της ζωής, της χαράς, του έρωτα και της αγάπης, μα και της αιωνιότητας απ’τον άνθρωπο της κάθε εποχής. Τούτο και μόνο-πόσο μάλλον συνάμα μ’όσα ακόμα γράφτηκαν εδώ-είναι αρκετό για να κάνει τον Ορφέα σύμβολο ζωής και δημιουργίας μέσα στους αιώνες που με τη μουσική του δίνει τα ανεξίτηλα στο χρόνο μηνύματα του ως τις μέρες μας.
Κείμενο:
Θεόδωρος Σκάνδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου